पछिल्लो समययता सिङ्गो विश्वसमुदाय कोभिड १९ जस्तो महामारीसँग जुधिरहेको छ । तसर्थ यो कस्तो खालको सङ्क्रमण हो ,यसले मानव शरिरको कुन भागमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्दछ र यसको लक्षणहरु तथा रोकथामका लागी कस्ता खालका उपायहरु अवलम्बन गर्न सकिन्छ त्यसबारेमा काठमाडौंको नयाँ बानेश्वरस्थित आयुष हस्पिटलका योग तथा प्राकृतिक चिकित्सक डा.मनोज ढकालको भनाई जस्ताको तस्तै....
लक्षित अंग ; फोक्सो
चरणहरु १.
१. प्रतिकृत
२. प्रतिरक्षा प्रणालीको उच्च प्रतिक्रिया
३. फोक्सो खराव
१. प्रतिकृत
जब कोरोनाले हाम्रो शरिरमा प्रवेश गर्छ। उस्ले फोक्सोलाई आफ्नो गन्तव्य बनाएर फोक्सोका बाहिरी झिल्लीहरुमा उपयुक्त वातावरण सृजना बनाएर आफ्नो धेरै प्रती बनाउछ जस्तो कि १ बाट थुप्रै बनाउछ र अब तपाईंको फोक्सोलाई क्षति पुर्याउन तयार हुन्छ।
२.जब फोक्सोमा ती भाईरसको आक्रमण सुरु हुन्छ तब हाम्रो पर्तिरोधात्मक शक्ति ती किटाणुसङ लड्न तयार हुन्छ। तर हाम्रो इम्युन शक्ति भन्दा ती किटाणुहरु बलिया र शक्तिशाली हुँदा हाम्रो रोगप्रतिरोधात्मक शक्ति झुकिएर वा उच्च प्रतिक्रियाको कारण आफ्नै अंगलाई आक्रमण गर्न थाल्छ। हो यो चरण लाई प्रतिरक्षा प्रणालीको उच्च प्रतिक्रिया भन्छ्न।
३. फोक्सो खराबी
जब भाईरस फोक्सोको बाहिरी भागको झिल्ली हुँदै भित्र तन्तुसम्म पुग्छ। सामान्य प्रतिरक्षा प्रणालीको क्रममा इन्फ्लेमेटरी प्रक्रिया अत्यधिक नियामक हुन्छ र संक्रमित क्षेत्रमा सीमित हुन्छ ।
कहिलेकाही प्रतिरक्षा प्रणालीको अधिक प्रतिक्रिया को परिणाम स्वस्थ तन्तुहरुलाई नोक्सानी हुनपुग्छ। जसको फलस्वरूप फोक्सोका धेरै सेल मर्छ्न र फोक्सो को कार्यलाई ढिला बनाउछ र ती फोहरहरु फोक्सोमा जम्मा हुन्छ र तपाईलाई निमोनिया हुन्छ। फोक्सोको क्षति ती वृद्धिसंगै श्वासप्रश्वास प्रणाली पुर्ण रुपमा खराब हुन्छ। र ज्यान जान सक्छ ।
ऊष्मायन अवधि
जब किटाणु शरीर भित्र प्रवेश गर्छ। र त्यसलाई आफ्नो अनुकूल बताबरण बनाउन र आफ्नो प्रतिकृतिहरु बनाउन अबधीसम्म लक्षण देखापर्दैन । किटाणु प्रवेश गरेर लक्षण नदेखाउदाको समयलाई नै उस्मायन अबधि भनिन्छ।
यो अबधीमा नै बिमारले रोगको संक्रमण बढाउछन।
२(४ दिन देखि १४ दिन सम्म यस्को लक्ष्यण देखापर्छ।
लक्षण के त ?
ज्वरो आउने ९ १०२ – १०४ डिग्री फरेनहाइटसम्म ०
घाँटी दुख्ने
टाउको दुख्ने
खोकी लाग्ने
सास फेर्न गार्हो हुने ९साझा लक्षण०
कहिलेकाही पखाला हुने र शरीर दुख्ने
कसरी सर्छ त ?
१.हावा मार्फत छींकिएर र खोकी बाट
२.ब्यक्ति र ब्यक्तिको सम्पर्क बाट
३. रोगीले प्रयोग गरेको सामानहरु प्रयोग गर्दा
४. हात नधोइ नाक, कान, आँखा ,मुख छुदा
कस्ता ब्यक्तिलाई धेरै जोखिम ?
उमेरपुगेका बुढाबुढी , प्रतीरक्षा प्रणाली कम्जोर भएका, मुटुको रोगी, सुगर रोगी, दम जस्ता रोगबाट लागेका
उपचार के त ?
अहिलेसम्म यो भाईरसको कुनै औंषधी छैन र अन्टिडोज र भाक्सिन बन्न अझै कति अबधी लाग्छ तोकेरै भन्ने अवस्था छैन । अहिलेसम्म यस्को लक्षणलाई नै उपचार गर्दै आएको छ ।
तर उपचार छैन भन्दैमा यो भाईरस लागेका बिरामी सबै मर्छन भन्ने हुदैन ।
यो भाईरसले फोक्सो र प्रतिरक्षा शक्तिमा असर गर्ने भएकाले फोक्सोको काम गर्ने शक्ति गिलन र इम्मियुन शक्ति बढाउन सकेमा यो भाईरसको क्षती कम गर्न सकिन्छ र यो भाईरससंग लड्ने शक्ति प्रदान गर्ने सकिन्छ ।
माथीका १ र २ चरणको लागि मात्र उपचार सम्भब छ र केही गर्न्न सक्छौं ।
फोक्सो खराब भैसकेपछी उपचार भनेकै फोक्सो प्रत्यारोपण जो आफैंमा खतरा छ।
अब कुरा गरौँ घर मै बसेर कसरी फोक्सोको काम गर्ने शक्ति र प्रतिरक्षा शक्ति बढाउन सकिन्छ त
फोक्सोको काम गर्ने शक्ति
१. श्वास कसरत
२. प्राणयाम
३. उपवास र डिटॉक्सिफिकेशन थाथै उच्च मनोबल
४.भिटामिन डि
५.जल र सुत्र नेति, सोना बाथ
प्रतिरक्षी शक्ति कसरी बढाउने ?
१.सन बाथ बिहानको र साझको समय मा घाम को स्पर्श लिदा धेरै मात्रामा भिटामिन डि पाउने भएकोले निकै फाइदा मानिन्छ । भिटामिन डि को प्रतिरक्षा शक्ति बढाउनुमा ठुलो योगदान हुन्छ ।
२.स्वास्थकर खाना
खानामा भिटामिन(सिु एु ईु बिु र कपर , फोलिक असिड, जिन्क,सेलिनियम, आईरन प्रसस्त रुपमा पाईनि हरियो साग सब्जी, फलफूल र गेडागुडीहरु खाने ।
बेसार पानी, लसुन , अदुवा ,मरिच जस्ता ले बानेको सुप वा झोल पिउने बानी बसाल्ने ।
३.योग असान , ध्यान ,धारणा नियमित गर्ने ।
४. निद्रा पूरा र तालिका बनाएर सुत्ने ।
५. नियमित कसरत
तेसैले यस्तो लक्षण देखिन भन्दा अघि नै अफुलाई तयारी गरौं ।
भनिन्छ उपचार भन्दा रोकथाम नै उत्तम त्यसैले रोग लाग्न भन्दा लाग्न नदिने के सबाधानी अपनाउने त ?
१. भिड र मान्छेको हुल भएकोको ठाउँमा नजाने
२. संक्रमण भएको ब्यक्तिको नजिक नपर्ने।
३.मास्क प्रयोग गर्ने बिशेष गरेर बिरामी ले।
४.हात ,मुख साबुन पानीले धुने आफ्नो सरसफाइमामा ध्यान दिने
५. अरुले लागएको लुगा, रुमाल र मेकअपको सामान प्रयोग नगर्ने
यी सब अपनाउन पर्ने साबधानी थिए । यदि माथिका लक्षण मिल्न गए नजिकको अस्पतालमा गएर देखाउने।।
एक महान ग्रीक चिकित्सकले भन्नुभएको छ जो आफैँमा औषधिका पिता नै हुनुहुन्छ ;हिप्पोक्रेट्स
खानालाई औषधि हुन दिनुहोस्, औषधी खाना हो ; हिप्पोक्रेट्स
यहाँ केही घरेलुु जडिबुटीहरु छन् जस्ले रोगसङ लड्ने शक्ति प्रदान गर्छ । र टाढा जानै पर्दैन हजुरको भान्सा मै छन।
तुलसी
यसको अन्टिइन्फ्लामेटेरी गुणहरू विभिन्न रोग र विकारहरूको उपचारको रूपमा साबित हुन सक्छ। तुलसीको एन्टी(इन्फ्लेमेन्टरी गुणले कम हृदय जोखिम, रुमेटोइड गठिया र आंत्रशोथ सम्बन्धी जोखिमलाई कम गर्न सहयोग पुर्याउँछ।
तुलसीको सेवनले ज्वरो, टाउको दुख्ने, घाँटी दुख्ने, चिसो, खोकी, फ्लूलाई शान्त पार्न सक्छ।
अमला
अमला एन्टिआक्सीडन्टहरू, जस्तै फाइटोन्यूट्रिएन्टहरू, र भिटामिन ई र सीमा धनी हुन्छन्, जसले तपाईंको मस्तिष्कलाई बचाउन र बुढ्यौली, टाइप २ मधुमेह, क्यान्सर र हृदय रोगसँग लड्न मद्दत गर्दछ।
त्यसै गरि यो अन्टि भाईरल गुण भएकाले कुनै पनि फ्लू , रोघाखोकी, दम जस्ता श्वासप्रस्वास सम्बन्धि समस्याका लागी अत्यन्त लाभदायक मानिन्छ ।
मुलेथी
मुलेथि एक सुपर(संचालित प्राकृतिक एन्टिबायोटिक हो। मुलेथी को जरामा ूग्लाइसीरहाइजिक एसिडू हुन्छ, जो श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्यालाई श्वासप्रश्वासको समस्याको उपचार गर्न र शान्त पार्नको लागि देखाइन्छ, सामान्यतया खांसीको थोत्रो र सिरप, र गठियाको रूपमा पनिू। यसलाई हेपेटाइटिस, सिरोसिस, हर्पेस, र फ्लूू को उपचार गर्ने क्षमता नाप्न पनि अध्ययन भइरहेको छ।
लसुन लौंग
नम्बर १ एन्टिबायोटिक विकल्प हो। यो समावेश सहित संक्रमण र बिरामीहरूको एक विस्तृत श्रृंखला को मुकाबला गर्न देखाइएको छस् सामान्य जुकाम, फ्लू स फंगल ,छाला संक्रमण एसटीडी ९जननांग मस्सा सहित लाइम रोग निमोनिया कैन्डिडिआसिस मधुमेह उच्च रक्तचाप उच्च कोलेस्ट्रॉल खमीर संक्रमण आन्द्रा परजीवीहरू मेनिन्जाइटिस हरपीज
चिराइतो
यो सँग एक विशेष गन्ध छ जुन तत्काल तपाईंको वायुमार्ग खोल्दछ। यो जाडो, साइनस संक्रमण, स्ट्रेप गला र अन्य श्वासप्रश्वास सम्बन्धी मुद्दाहरूको लागि प्रभावकारी छ। बैजनी कन्फ्लुभेर तपाईंको बगैंचामा बढ्न राम्रो छ र चिया, एक्स्ट्रक्ट, जुस, पाउडर, वा क्रीममा थुप्रै संक्रमणहरूको उपचारको लागि बनाउन सकिन्छ। “इचिनासियाको प्रतिरक्षा(बृद्धि गर्ने प्रभावहरूबारे ३०० भन्दा बढी वैज्ञानिक अनुसन्धान भइसकेका छन, जुन सामान्य चिसोको उपचारमा सबैभन्दा लोकप्रिय जडिबुटी हो।
घ्युकुमारि
हुनसक्छ तपाईंले एलोभेरा घ्युकुमारि जेलको छाला सुखदायक आश्चर्य अनुभव गरिसक्नुभयो। तर क्षतिग्रस्त छालालाई शान्त पार्ने क्षमताभन्दा बाहिर, एलोवेरा गम रोग, उच्च रक्तचाप, एंजियोएडेमा आघात वा एलर्जीबाट द्रुत सूजन, दमा, क्रोहन रोग र अल्सरेटिव कोलाइटिस, मधुमेह, पेप्टिक अल्सर र अन्य छालाको उपचारमा प्रभावकारी देखाइएको छ। मुद्दाहरू, जस्तै सोरायसिस, सेब्रोहिक डर्मटाईटिस, दाद वायरस देखि पट्टिका, र कटौती र स्क्र्याप
बेसार
प्राकृतिक एन्टिबायोटिक वैकल्पिक बेसार यो सामान्यतया नेपाली खानामा प्रयोग गरिन्छ, तपाईं सोच्न सक्नुहुने सबै कुराको लागि राम्रो हो जुन तपाईंलाई सामान्यतया अस्पतालको यात्रा र हानिकारक एन्टिबायोटिकको खपत आवश्यक पर्दछ। अनुसन्धानले देखाउँदछ कि बेसरले कलेजोको विषाक्तता कम गर्दछ, पित्ताशयको प्रदर्शन बढाउँछ, फ्याट मेटाबोलिज गर्न र खराब कोलेस्ट्रोल कम गर्न मद्दत गर्दछ, र अल्जाइमर रोगको प्रगतिलाई ढिलो गर्न सक्छू ९नयाँ अमेरिकन हर्बल हल्दीको सक्रिय संघटक, कर्क्यूमिनलाई ओस्टियोआर्थराइटिस, सोरायसिस, भड्काउने आन्द्रा रोग, पित्तस्थल, र एचआइभी र एड्सको उपचारको लागि प्रतिज्ञा पनि देखाएको छ। अदुवा अदुवाको साथ उपचार योग्यस् एनजाइना, गठिया, बुर्सिटिस र टेन्डोनिटिस, ग्रीवा डिस्प्लासिया, जुकाम र फ्लू, कान संक्रमण, पेट फूल्ने, टाउको दुख्ने, मुटु रोग, पित्ती, अपच, अन्तर्निहित क्लउडिकेसन, आन्द्रा परजीवी, बिहानको रोग, गति बिरामी, मतली, रायनाडको घटना, साइनस संक्रमण, खेल घाइते, र स्ट्रोक। थप रूपमा, अदुवाको एन्टिवाइरल फाइदाहरू छन्, जसको मतलब यसले सर्दी, इन्फ्लूएन्जा, हेपेटाइटिस, हर्पेस, पहेंलो ज्वरो, दादुरा, ठेउला, र इन्टरोवायरस लगायत भाइरल संक्रमणहरूको उपचार गर्न सक्षम छू हर्बल एन्टिवाइरल्स
मह
प्राकृतिक एंटीबायोटिक वैकल्पिक मह हामीले अध्ययनहरू पढ्यौं जुन दावी गर्छ कि ब्याक्टेरियाहरूले एक अर्कालाई बचाउन सक्छ र एन्टिबायोटिकको प्रतिरोध गर्न सक्छ, तर महले ब्याक्टेरियालाई बिच्छेद गर्दछ किनकि यसले ब्याक्टेरियाहरूलाई प्रतिरोधी तानहरूमा विकास गर्न असम्भव बनाउँदछ। महले घाँटी ज्वरो, दम, कटौती र खरोंच, घाँटी दुखाइ, ल्यारिन्जाईटिस, टॉन्सिलिटिस, खांसी, एम्फाइसेमा, मोतियाबिन्द, थकान, एथलीट खुट्टा, टाउको दुखाइ, मुटुको स्थिति, अपच, एक्ने, घाउको उपचारको मुख्य अंशको रूपमा सूचीबद्ध गर्दछ। र घाव, छाला समस्या, निद्रा विकार, तनाव, तनाव, र चिन्ता, दाँत, गम, र मुख मुद्दाहरू, र अल्सर
( योग तथा प्राकृतिक चिकित्सक डा. मनोज ढकाल हाल आयुष हस्पिटल नयाँ बानेश्वरमा कार्यरत हुनुहुन्छ ।)
